Του Δημήτρη Κατσαγάνη
Συνεχίζεται η διαδικασία εγγραφής των συνδικαλιστικών οργανώσεων, τόσο των εργαζομένων, όσο και των εργοδοτών στα αντίστοιχα Μητρώα του Υπουργείου Εργασίας.
Σύμφωνα με ανακοίνωση του Υπουργείου Εργασίας, η απόφαση τμήματος (Δ’) του Συμβουλίου της Επικρατείας σε σχέση με την προσφυγή του Εργατοϋπαλληλικού Κέντρου Αθήνας κατά του Μητρώου “δεν θίγει τον νέο θεσμό του Γενικού Μητρώου Συνδικαλιστικών Οργανώσεων Εργαζομένων (ΓΕΜΗΣΟΕ στον πυρήνα του”, καθώς “μόνο επιμέρους ζητήματα λειτουργίας θίγονται στην εν λόγω απόφαση και παραπέμπονται προς οριστική κρίση στην Ολομέλεια”.
Η σχετική δικαστική απόφαση – και ενώ εκκρεμεί η απόφαση στην Ολομέλεια (η οποία θα είναι και η καθοριστική) προβλέπει πως η εγγραφή στο εν λόγω Μητρώο δεν αντίκεινται στο Σύνταγμα, αν και αμφισβητείται η επεξεργασία δεδομένων προσωπικών δεδομένων όπως προβλέπει υπουργική απόφαση η οποία εκδόθηκε μετά την ψήφιση του νόμου, σύμφωνα με την ερμηνεία νομικών κύκλων με τους οποίους ήλθε σε επαφή το Capital.gr.
Υπενθυμίζεται πως διακηρυγμένος στόχος του Υπουργείου Εργασίας, με σχετική διάταξη του εργασιακού νόμου του Κωστή Χατζηδάκη (ο οποίος ψηφίστηκε τον Ιούνιο του 2020) για τα συνδικαλιστικά Μητρώα είναι πως μέσω της υποχρεωτικής εγγραφής συνδικάτων πρέπει να μπει τέλος με τα σωματεία “σφραγίδες” αλλά να διευκολυνθεί η συμμετοχής των εργαζομένων με πραγματικά αντιπροσωπευτικές διαδικασίες όπως η ηλεκτρονική ψηφοφορία.
Με άλλα λόγια, όπως έχουν εξηγήσει αρμόδια στελέχη στο Capital.gr μέσω της εγγραφής των μελών των συνδικαλιστικών οργανώσεων στα αντίστοιχα Μητρώα (σ.σ. εργαζομένων και εργοδοτών) θα μπορεί να έχει ακριβή εικόνα το Υπουργείο Εργασίας για το αν ή όχι οι οργανώσεις αυτές (πχ κλαδικές) έχουν την απαιτούμενη από το νόμο αντιπροσωπευτικότητα (50%+1) τους (δηλαδή ότι εκπροσωπούν την πλειοψηφία του κλάδου) προκειμένου να επικυρώσει την επεκτασιμότητα – υποχρεωτικότητα ισχύος των όρων των κλαδικών συλλογικών συμβάσεων και στα μη μέλη των αντίστοιχων κλαδικών εργοδοτικών ενώσεων.
Επίσης, σύμφωνα με τον νόμο Χατζηδάκη, η εγγραφή στα εν λόγω Μητρώο αποτελεί όρο για οποιαδήποτε συνδικαλιστική δράση (δηλαδή όχι μόνο την επεκτασιμότητα πχ μίας κλαδικής συλλογικής σύμβασης).
Τι λέει το Υπουργείο Εργασίας
Πιο αναλυτικά, με την ανακοίνωση του, το Υπουργείο Εργασίας αναφέρει πως “το Γενικό Μητρώο Συνδικαλιστικών Οργανώσεων Εργαζομένων (ΓΕΜΗΣΟΕ) είναι μια μεταρρύθμιση που προάγει την διαφάνεια, την δημοκρατική λειτουργία και την αντιπροσωπευτικότητα στο συνδικαλισμό. Η προώθησή του δεν είναι άσχετη με τα επεισόδια που έγιναν στο τελευταίο συνέδριο της ΓΣΕΕ και με την αμφισβήτηση της αντιπροσωπευτικότητας και της διαφάνειας εκ των έσω με εκατέρωθεν καταγγελίες.
Η απόφαση του Δ΄ Τμήματος του ΣτΕ, όπως αυτή δημοσιεύτηκε σε περίληψη, δεν θίγει τον νέο θεσμό του ΓΕΜΗΣΟΕ στον πυρήνα του. Μόνο επιμέρους ζητήματα λειτουργίας θίγονται στην εν λόγω απόφαση και παραπέμπονται προς οριστική κρίση στην Ολομέλεια.
Το υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων θα καταθέσει τις απόψεις του στην Ολομέλεια του Δικαστηρίου. Σε κάθε περίπτωση, με δεδομένο ότι το ΓΕΜΗΣΟΕ δεν αμφισβητείται, θα ληφθούν όλα τα αναγκαία μέτρα για την αποτελεσματική λειτουργία του”.
Σημειώνεται πως με εγκύκλιο του Υπουργείου Εργασίας έχει δοθεί το τυπικό πράσινο φως για την εγγραφή των οργανώσεων στα αντίστοιχα Μητρώα με σχετικές οδηγίες.
Σύμφωνα με αυτές, για την εγγραφή στο ΓΕΜΗΣΟΕ τα συνδικαλιστικά σωματεία διακρίνονται:
Σε αυτά που συστήνονται μετά την 1-1-2022 και οφείλουν να καταχωρούν ψηφιακά όλα τα απαραίτητα έγγραφα που ορίζει ο νόμος στο ΓΕΜΗΣΟΕ (πρωτότυπο καταστατικό, διαταγή περί εγγραφής στα προσήκοντα βιβλία, αποδεικτικό επίδοσης διαταγής, δημοσίευση περιλήψεων καταστατικών, πρακτικό ίδρυσης και πίνακας μελών προσωρινής διοικούσας επιτροπής) και τότε αποκτούν αυτά νομική προσωπικότητα και
Τα ήδη υφιστάμενα, όπου απαιτούνται αντιστοίχως τα επίσημα αντίγραφα από το Πρωτοδικείο με προσοχή στην ορθή αναγραφή της επωνυμίας και των αριθμών εγγραφής στα βιβλία του Πρωτοδικείου.
Να σημειωθεί ότι σύμφωνα με την παρ. 6 του αρ.2 του ν. 1264/1982, ως ισχύει, η μη εγγραφή επηρεάζει το εύρος των δικαιωμάτων των συνδικαλιστικών οργανώσεων. Για να ολοκληρωθεί η εγγραφή θα πρέπει να έχουν καταχωρισθεί όλα τ’ αναφερόμενα στην εγκύκλιο έγγραφα/ στοιχεία.
Επίσης πρέπει να γίνεται εγκαίρως και άμεσα η επικαιροποίηση των στοιχείων, ήτοι κάθε τροποποίηση, αλλαγές στη Διοίκηση των σωματείων και όσα στοιχεία συνέχονται με τις αρχαιρεσίες (αριθμός εχόντων δικαίωμα εκλέγειν, αριθμός ψηφισάντων κ.ο.κ.). Η καταχώριση των στοιχείων που αφορούν τις αρχαιρεσίες πρέπει να βεβαιώνονται από τον δικαστικό αντιπρόσωπο που έχει ορισθεί.
Αντιστοίχως και οι εργοδοτικές οργανώσεις για την εγγραφή τους στο ΓΕΜΗΟΕ, πρέπει να προσκομίζουν το καταστατικό τους επικυρωμένο από το Πρωτοδικείο και τα σχετικά στοιχεία που προκύπτουν από το βιβλίο σωματείων που τηρείται στο οικείο Πρωτοδικείο.
Οι εργοδοτικές οργανώσεις οφείλουν να παρέχουν τα στοιχεία των μελών τους (και τα νομικά πρόσωπα που τυχόν εκπροσωπούν), ώστε να διευκολύνεται ο έλεγχος των προϋποθέσεων στην περίπτωση που υπάρχει αίτημα κήρυξης συλλογικής σύμβασης εργασίας ως γενικώς υποχρεωτική.
Για την τήρηση των στοιχείων στο ΓΕΜΗΣΟΕ και ΓΕΜΗΟΕ τηρείται απαρέγκλιτα η νομοθεσία για την προστασία των προσωπικών δεδομένων. Στοιχεία μπορούν να χορηγηθούν στα περιορισμένα πρόσωπα που ορίζει ο νόμος μόνο εφόσον υπάρχει και προκύπτει ειδικό έννομο συμφέρον. Η σχετική αίτηση χορήγησης στοιχείων υποβάλλεται ηλεκτρονικά.
Η ηλεκτρονική πλατφόρμα εγγραφής, προσβάσιμη στη διεύθυνση https://mitroaorganoseon.yeka.gov.gr/ αναπτύσσεται ήδη σύμφωνα με το περιεχόμενο της εγκυκλίου και εντός Σεπτεμβρίου θα υποστηρίζει πλήρως όλες τις νέες δυνατότητες (τροποποιητικές εγγραφές και έκδοση προτυποποιημένων βεβαιώσεων).
Τι λένε οι συνδικαλιστές
Ανακοίνωση σε σχέση με την τελευταία δικαστική απόφαση, εξέδοσε και το Εργατοϋπαλληλικό Κέντρο Αθήνας, το οποίο είχε προσφύγει κατά του Μητρώου Σύμφωνα με τους συνδικαλιστές, η σχετική απόφαση “έκρινε ομόφωνα ότι η Υπουργική Απόφαση που περιέχει τις ρυθμίσεις για το Γενικό Μητρώο Συνδικαλιστικών Οργανώσεων Εργαζομένων (ΓΕΜΗΣΟΕ) του Νόμου Χατζηδάκη, είναι αντισυνταγματική σε διάφορες διατάξεις της, παραπέμπει δε το ζήτημα και για λόγους σπουδαιότητας στην Ολομέλεια του Δικαστηρίου. Θυμίζουμε ότι στο ΣτΕ είχε προσφύγει το Εργατοϋπαλληλικό Κέντρο Αθήνας μαζί με το Σωματείο Εργαζομένων στην ACS.
Σύμφωνα με το σκεπτικό της απόφασης που δημοσιεύθηκε σε περίληψη, οι νομοθετικές ρυθμίσεις της κυβέρνησης σχετικά με το ΓΕΜΗΣΟΕ, καταλήγουν να προσβάλλουν τον πυρήνα της συνδικαλιστικής ελευθερίας κατά παράβαση της αρχής της αναλογικότητας, ενώ ταυτόχρονα προσβάλλουν το δικαίωμα στην προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα.
Έτσι η αναστολή σειράς συνδικαλιστικών δικαιωμάτων (διαπραγμάτευσης και υπογραφής ΣΣΕ, προστασίας από απόλυση και μετάθεση, συνδικαλιστική δράση στους χώρους δουλειάς κλπ.), από μόνο το γεγονός ότι δεν καταχωρήθηκε έστω και ένα στοιχείο στο ΓΕΜΗΣΟΕ, θεωρήθηκε από το Δικαστήριο ιδιαιτέρως σοβαρή επέμβαση στο δικαίωμα της συνδικαλιστικής ελευθερίας, κατά παράβαση του άρθρου 23 παρ. 1 του Συντάγματος.
Επίσης διαπιστώνεται αντίθεση με τον Γενικό Κανονισμό για την Προστασία Δεδομένων, με την παράνομη επεξεργασία ευαίσθητων δεδομένων (όπως της συμμετοχής σε συνδικαλιστική οργάνωση, ή της καταχώρησης των πρακτικών διαλογής των ψηφοδελτίων και καταμέτρησης των ηλεκτρονικών ψήφων).
Μετά από αυτά, η αναγνώριση της παράνομης λειτουργίας του ΓΕ.ΜΗ.Σ.Ο.Ε. και η παραπομπή στην Ολομέλεια του Συμβουλίου Επικρατείας λόγω μείζονος σπουδαιότητας, αποτελεί αναγνώριση της νομιμότητας βασικών απεργιακών αιτημάτων για την πανελλαδική πανεργατική απεργία της 9ης Νοέμβρη.
Η χρονική αυτή σύμπτωση, της έκδοσης της απόφασης με την πραγματοποίηση της αυριανής απεργίας, δίνει το σύνθημα στον κόσμο της εργασίας ότι η πάλη για την ανατροπή όλων των αντεργατικών πολιτικών είναι μπροστά μας και θα είναι πετυχημένη”
Το ΕΚΑ καλεί το Υπουργείο Εργασίας ”να αναστείλει άμεσα τις διατάξεις για το ΓΕΜΗΣΟΕ και να σεβαστεί επιτέλους το δικαίωμα στη συνδικαλιστική ελευθερία και δράση, που τόσο βάναυσα καταπάτησε με το αντισυνταγματικό αυτό έκτρωμα”.
Η απόφαση του ΣτΕ
Αυτολεξεί η απόφαση του τμήματος του ΣτΕ αναφέρει τα ακόλουθα:
“Με την 2175/2022 απόφαση του Δ΄ Τμήματος επταμελούς συνθέσεως παραπέμφθηκε στην Ολομέλεια, σύμφωνα με το άρθρο 100 παρ. 5 του Συντάγματος, αλλά και για λόγους σπουδαιότητας, η αίτηση ακυρώσεως που άσκησε το Εργατοϋπαλληλικό Κέντρο Αθήνας κ.λπ. (σύνολο 3 αιτούντες) κατά της απόφασης 62599/26.8.2021 “Μητρώο Συνδικαλιστικών Οργανώσεων Εργαζομένων και Οργανώσεων Εργοδοτών” (Β΄ 4279/16.9.2021) του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, εκδοθείσα κατ’ εξουσιοδότηση του άρθρου 6 παρ. 4 (δ) του ν. 1876/1990, ως ισχύει, με την οποία καθορίστηκε, μεταξύ άλλων, η διαδικασία εγγραφής των υπό σύσταση και υφιστάμενων συνδικαλιστικών οργανώσεων στο τηρούμενο σε ηλεκτρονική μορφή εν λόγω Μητρώο, τα ειδικότερα καταχωρούμενα στοιχεία και έγγραφα και οι όροι πρόσβασης σε αυτό.
Με την ανωτέρω απόφαση το Τμήμα έκρινε ομόφωνα τα εξής:
Ούτε με το άρθρο 2 του ν. 1264/1982, ως ισχύει, όπως το άρθρο αυτό αντικαταστάθηκε με το άρθρο 83 του ν. 4808/2021, σχετικά με την εγγραφή στο ΓΕΜΗΣΟΕ συνδικαλιστικής οργανώσεως -είτε αυτή είναι υπό σύσταση είτε ήδη υφιστάμενη- ούτε με την προσβαλλόμενη υπουργική απόφαση θεσπίζεται διαδικασία “διοικητικής εγκρίσεως” ή παροχής “διοικητικής αδείας” για την σύσταση ή τη λειτουργία συνδικαλιστικής οργάνωσης.
Οι βασικές ρυθμίσεις του άρθρου 2 του ν. 1264/1982, ως ισχύει, περί εγγραφής στο ΓΕΜΗΣΟΕ και καταχώρισης στοιχείων συναφών με άσκηση συνδικαλιστικών δικαιωμάτων, εντασσόμενες στο πλαίσιο επίτευξης συνταγματικώς θεμιτών και δημοσίου συμφέροντος σκοπών και ερειδόμενες, στην αναγνωριζόμενη από το Σύνταγμα ευχέρεια του νομοθέτη να ρυθμίζει τους όρους άσκησης των αναγνωριζόμενων στο Σύνταγμα και το νόμο συνδικαλιστικών δικαιωμάτων, δεν αντίκεινται, κατ’ αρχήν, αυτές καθ’αυτές, στο άρθρο 23 παρ. 1 του Συντάγματος που κατοχυρώνει την συνδικαλιστική ελευθερία ούτε στο άρθρο 11 της ΕΣΔΑ ούτε στην 87/1948 ΔΣΕ.
Ωστόσο, όπως έκρινε το Δικαστήριο, η προαγωγή των συναφών θεμιτών και δημοσίου συμφέροντος σκοπών δεν πρέπει να επιδιώκεται με νομοθετικές ρυθμίσεις που καταλήγουν να προσβάλλουν τον πυρήνα της συνδικαλιστικής ελευθερίας ή συνεπάγονται περιορισμούς της εν λόγω ελευθερίας κατά παράβαση της αρχής της αναλογικότητας ή επιφέρουν παράνομη προσβολή άλλων προστατευτέων από το Σύνταγμα ή και το Ενωσιακό Δίκαιο δικαιωμάτων, όπως το δικαίωμα στην προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα.
Υπό το πρίσμα αυτό κρίθηκε, μεταξύ άλλων, ότι:
Η ρύθμιση της παρ. 6 (α) του άρθρου 2 του ν. 1264/1982, ως ισχύει, περί σωρευτικής αναστολής σειράς συνδικαλιστικών δικαιωμάτων στην περίπτωση της παράλειψης καταχώρισης ή επικαιροποίησης έστω και ενός μόνο στοιχείου εκ των οριζόμενων στην περ. γ΄ της παρ. 4 του ιδίου άρθρου, συνεπάγεται προδήλως δυσανάλογη, αλλά και ιδιαιτέρως σοβαρή επέμβαση στο δικαίωμα της συνδικαλιστικής ελευθερίας, κατά παράβαση του άρθρου 23 παρ. 1 του Συντάγματος.
Όλες οι διατάξεις του άρθρου 10 της προσβαλλόμενης υπουργικής αποφάσεως περί χορήγησης στοιχείων, κατά το μέρος που αφορούν την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, έχουν τεθεί καθ’ υπέρβαση της εξουσιοδοτικής διατάξεως του άρθρου 6 παρ. 4 (δ) του ν.1876/1990.
Οι διατάξεις των παρ. 4 περ. γ΄ και παρ. 6 του άρθρου 2 του ν. 1264/1982, ως ισχύει, συνδυαστικά εφαρμοζόμενες, επιβάλλουν την υποχρέωση στις συνδικαλιστικές οργανώσεις να καταχωρούν στο ΓΕΜΗΣΟΕ τα στοιχεία των μελών των οργάνων διοίκησής τους σε κάθε περίπτωση, ακόμη δηλαδή και χωρίς την συγκατάθεσή τους.
Με το περιεχόμενο, όμως, αυτό οι εν λόγω διατάξεις αντίκεινται στην διάταξη της περ. δ΄ της παρ. 2 του άρθρου 9 του Γενικού Κανονισμού για την Προστασία Δεδομένων (Κανονισμός (ΕΕ) 2016/679) και, συνακόλουθα, στη διάταξη της παρ.1 του άρθρου 9 του ιδίου Κανονισμού (ΓΚΠΔ), η οποία θέτει τον κανόνα της απαγόρευσης επεξεργασίας των ειδικών προσωπικών δεδομένων που αποκαλύπτουν την συμμετοχή σε συνδικαλιστική οργάνωση.
Η διάταξη του άρθρου 13 παρ. 2 του ν. 1264/1982, ως ισχύει, η οποία επιτρέπει την επεξεργασία ειδικών δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα σχετικά με τη συμμετοχή σε συνδικαλιστική οργάνωση, μέσω της καταχωρίσεως των πρακτικών διαλογής των ψηφοδελτίων και καταμέτρησης των ηλεκτρονικών ψήφων στο ΓΕΜΗΣΟΕ αντίκειται στην διάταξη της παρ. 1 του άρθρου 9 του ΓΚΠΔ, η οποία απαγορεύει την επεξεργασία των εν λόγω δεδομένων.
Κατόπιν τούτων, το Δικαστήριο κρίνει ως μη νόμιμη τη διάταξη του τελευταίου εδαφίου του άρθρου 12 της προσβαλλόμενης υπουργικής απόφασης, η οποία ορίζει την 1.1.2022 ως την ημερομηνία έναρξη ισχύος της.
Και τούτο, διότι, με την εν λόγω διάταξη εκκινεί, εν τοις πράγμασι, από τη συγκεκριμένη ημερομηνία, η λειτουργία του ΓΕΜΗΣΟΕ, μολονότι ουσιώδεις ρυθμίσεις της οργάνωσης και λειτουργίας του έχουν τεθεί κατά παράβαση του άρθρου 23 παρ. 1 του Συντάγματος, του άρθρου 9 παρ. 1 του ΓΚΠΔ και καθ’ υπέρβαση της σχετικής εξουσιοδοτικής διατάξεως του άρθρου 6 παρ. 4 (δ) του ν. 1876/1990, ως ισχύει”.
