Αυτοκτονία
Γιατί ένας άνθρωπος φτάνει να θέσει τέρμα στη ζωή του; Κάτω υπό ποιές συνθήκες φτάνει κάποιος σε αυτό το επίπεδο απελπισίας ώστε να υπερισχύσει το ένστικτό του θανάτου και όχι της ζωής και της αυτοσυντήρησης που έμφυτα έχουμε όλοι οι ένθρωποι εκ γενετής;
Το σημείο αυτό, η ώρα μηδέν, όπως χαρακτηρίζεται στην εγκληματολογική ψυχολογία, είναι πολύ δύσκολο να εντοπιστεί γιατί απλά η διαδικασία της διαδρομής αυτής έχει ξεκινήσει πολύ μα πολύ νωρίτερα. Το άτομο ανεξαρτήτου φύλου, ηλικίας, επαγγελματικής ιδιότητας και οικογενειακής κατάστασης, ξεκινάει την αντίστροφη μοιραία πορεία όταν κάποια στιγμή στη ζωή του παρουσιαστεί μία μεγάλη δυσκολία, κάτι δηλαδή που θα μας σόκαρε ή θα μας δυσκόλευε όλους π.χ. ένα χρέος οικονομικό δυσβάσταχτο και δύσκολο να αποπληρώσουμε, ένα υπέρογκο ποσό, το πρόβλημα στην πορεία θα ακολουθηθεί και από άλλους στρεσογόνους παράγοντες όπως είνια φυσιολογικό στη ζωή μας και την καθημερινότητά μας.
Το άτομο λοιπόν έχει δύο επιλογές, φυσιολογικές αντιδράσεις σύμφωνα με την επιστήμη της ψυχολογίας – της φυγής ή της αντιμετώπισης (flight or fight response ο διεθνής όρος της ψυχιατρικής). Έχει δηλαδή πάντα δύο επιλογές ο άνθρωπος και συνήθως ανάλογα την προσωπικότητά του θα υπερισχύσει μία εκ των δύο ακόμα κι αν υπάρχουν εναλλαγές στη διάθεσή του. Η αυτοκτονία ανήκει στο flight response, στη φυγή. Η φυγή επιλέγεται απ το άτομο όταν το να παλέψει και να νικήσει του φαίνεται αδύνατο. Και οι δύο επιλογές δίνονται από τον ανθρώπινο εγκέφαλο ώστε το άτομο να επιβιώσει και να ανταπεξέλθει στο πρόβλημα. Όμως η Αυτοκτονία υπερβαίνει αυτό το όριο της επιβίωσης σε δύο περιπτώσεις. Χημική αντίδραση ορμονών που εκρίνει ο ανθρώπινος οργανισμός λόγω φόβου και κατάθλιψης ή έντονου θυμού, δηλαδή ανισορροπία της ομαλής λειτουργικότητάς μας, ώστε να μη σκεφτόμαστε καθαρά, και άρα να μην πράττουμε φυσιολογικά. Στη δεύτερη περίπτωση, όταν αλλειωθεί η προσωπικότητά μας λόγω συνθηκών κατ εξακολούθηση που καλούμαστε να λειτουργήσουμε διαφορετικά, το άτομο πλέον νιώσει αβοήθητο και ανήμπορο να ανταπεξέλθει σε οποιαδήποτε μάχη, λόγω μεγάλου χρονικού διαστήματος και παρατεταμένου στρες σε υψηλά επίπεδα, οδηγώντας το να νιώσει πως δεν έχει άλλους τρόπους διαφυγής. Η αλλόίωση βέβαια προέρχεται πάλι σταδιακά και αυτό δημιουργείται σε βάθος χρόνου, ξεκινώντας από μια απλή θλίψη. Συνήθως το άτομο δεν έχει δημιουργήσει κοινωνικό δίκτυο στήριξης, ώστε να εκφραστεί και να αλαφρύνει το πρόβλημά του, αλλά και να υπάρχει κοινωνικό δίκτυο, δηλαδή, οικογέναι, φίλοι, γνωστοί, συνήθως αυτό το άτομο δεν έχει μάθει να ζητάει βοήθεια από κάποιον, είτε γιατί γαλουχήθηκε έτσι, είτε γιατί ανήκει σε προσωπικότητα τύπου Α, όπου πάντα είναι δυνατός για τους άλλους. Κάποιες φορές βέβαια και δυστυχώς αρκετές τα άτομα στα οποία κάποιος μπορεί να απευθυνθεί δεν έιναι σε θέση να το καταλάβουν αλλά ούτε και να το συμβουλέψουν, ακόμη κι αν είνια της οιογενείας, λόγω μη ενσυναίσθησης. Παρατηρείται στις στατιστικές έρευνες μεγαλύτερος αριθμός αυτοκτονιών σε άντρες, με βίαιο και ακαριαίο θάνατο, μέσω χρήσης όπλου ή μαχαιριού, ενώ στις γυναίκες περισσότερες απόπειρες αυτοκτονιών μέσω χαπιών και άλλων ουσιών. Αυτό μας δείχνει πάλι τη διαφορά στη γυναικεία και αντρική ψυχολογία όπως διαμορφώνεται σε διαφορετικές κουλτούρες, βάση πολλών στερεοτύπων π.χ. οι άντρες δεν κλαίνει, λύνουν μόνοι τους τα προβλήματά τους, δε μιλάνε πολύ κλπ, ενώ οι γυναίκες μαθαίνουν να ζητούν βοήθεια επιβραβεύοντάς τες κοινωνικά για αυτό, και έτσι αυτό παρατηρείται και στις απόπειρες – ζητούν δηλαδή την ύστατη βοήθεια. Η επιστήμη της ψυχολογίας είναι μία νέα επιστήμη διεθνώς και ειδικά στην Ελλάδα, μόλις στα τέλη της δεκαετίας του ’90 άρχισε να γίνεται αποδεκτή δειλά δειλά, με τους πρώτους ψυχολόγους να μπαίνουν στα σχολεία και στα νοσοκομεία και αυτό με ελλειπή μορφή μετά το 2010, φτάνοντας στο σήμερα το 2018 να θεωρείται ακόμη ταμπού η επίσκεψη σε ψυχολόγο, με ελάχιστη ύφεση του φαινομένου περισσότερο από νεαρότερης ηλικίας άτομα. Η εργασιακή ψυχολογία που νομικά έχει ψηφιστεί υποχρεωτικά σε εταιρείες άνω των 50 ατόμων, έχει αποσωβιστεί και δεν τηρείται παρά την εργασιακή και οικονομική κρίση που περνάμε και τη μεγάλη ανάγκη που έχει προκύψει στη χώρα. Οι περισσότεροι δήμοι δυστυχώς δεν έχουν ψυχίατρο ή ψυχολόγο παρά το γεγονός πως η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει προσφέρει υπέρογκα ποσά στην Ελλάδα για τη δημιουργία δημοσίων δομών για όλες τις ηλικίες και Μ.Κ.Ο., παρατηρούμε ημίμετρα πανελλάδικά, Η ψυχιατρική σε συνδυασμό με την ψυχολογία άρχισε δυστυχώς να λειτουργεί αλληλοσυμπληρωματικά και όχι ανταγωνιστικά, μόνο τα τελευταία 5 έτη. Σε μια Ελλάδα που βάλλεται λοιπόν και διανύει οικονομικό πόλεμο εδώ σχεδόν μια δεκαετία, είναι απαραίτητο οι ενήλικες και τα παιδιά μας να μάθουν να ζητούν βοήθεια, όσο και να θίγεται η υπερηφάνεια τους και η υπόληψή τους, όσο απροσπέλαστο και αν φαίνεται το πρόβλημα. Βεβαίως λάθη και των επαγγελματιών ζητώντας στο παρελθόν υπέρογκα ποσά μηνιαίως για συνεδρίες έχουν υπάρξει, κι αυτό οφείλεται στο σύστημα Παιδείας μας που δεν εξετάζεται ο επαγγελματίας σε επίπεδο γνώσεων παρά μόνο στο τυπικό του θέματος και σε μία άδεια για Α.Φ.Μ. ως ελέυθερος επαγγελματίας που μπορεί με άναιση να περάσει από την ιδιότητα του «ιατρού» σε αυτή του «επιχειρηματία», συμπεριφορές που έχουν απομακρύνει τον κόσμο από τους ψυχολόγους καθώς θεωρείται είδος πολυτελείας. Πλέον ο κόσμος πρέπει να αντιληφθεί πως και αυτοί οι επαγγελματίες και η πραγματικοί θεραπευτές είναι προσιτοί για όλους, και να ψάξουν να βρούν αυτά τα άτομα, καθώς πάντοτε και σε κάθε κλαάδο υπάρχουν εκείνοι που ορθώς έχουν επιλέξει το επάγγελμά τους και ασκούν λειτούργημα, και άλλοι που δυστυχώς δεν είνια σωστοί επαγγελματίες.
Άρα πρακτικά, ώστε να να μπορέσουμε ο κάθε ένας από μας να αποτρέψουμε ένα τέτοιο πιθανό γεγονός στη ζωή μας και στη ζωή ανθρώπων που αγαπούμε πρέπει να μάθουμε να παρατηρούμε και να δίνουμε σημασία σε ελαφρά σημάδια θλίψης..και να
- Μάθουμε αλλά και να διδάξουμε, το πως ζητάω βοήθεια δεν είναι ντροπή.
- Κανένα πρόβλημα στη ζωή δεν είναι άνευ λύσης.
- Κανείς μα κανείς δεν πρέπει να επιτρέπει στα αρνητικά συναισθήματά του, να καταλαμβάνουν τη σκέψη του και όταν παρατηρήσει κάτι τέτοιο να ακολουθήσει το βήμα ένα.
- Θυμόμαστε και να επαναλαμβάνουμεστον εαυτό μας, πως Δεν είμαστε ποτέ μόνοι ακόμη κι αν μας έχουν προδώσει, υπάρχουν άλλοι άνθρωποι που θα δούν το δικό μας δίκιο
- Θυμόμαστε πως η αυτοκτονία δεν είναι ένδειξη δύναμης, παρά μόνο ένδειξη αδυναμίας και αποδοκιμάζετε από όλους ακόμη και από τη θρησκεία.
- Απευθυνόμαστε σε ειδικό ώστε να μας βοηθήσει να δούμε το πρόβλημα από άλλη οπτική γωνία και να βρούμε λύση. Αλλάζουμε ειδικό μέχρι να βρούμε τον κατάλληλο.
- Θυμόμαστε και επαναλαμβάνουμε στον εαυτό μας πως Πάντα μα Πάντα υπάρχει λύση, όσο κι αν καθυστερήσει.
Φλώρα Μυρσαλιώτου
Μέντορας Ψυχολόγος Καποδιστριακού Πανεπιστιμίου
MA/Med/PSGRT/BA
