Εσείς, θα λέγατε ΟΧΙ;
Οι ανθρώπινες σχέσεις απαιτούν υπομονή, καλή επικοινωνία και αποφυγή συγκρούσεων με κάθε κόστος σωστά; ΟΧΙ απαντά η ψυχολογία. Η αποφυγή των συγκρούσεων δεν αποτελεί συστατικό των επιτυχημένων σχέσεων. Αντίθετα, είναι ένα σοβαρό σύμπτωμα δυσλειτουργικών σχέσεων. Tο όχι πολλές φορές, σημαίνει αυτοσεβασμός, αξιοπρέπεια και γνώση για το πώς μας αξίζει να μας φέρονται. Στόχος μιας υγιούς σχέσης είναι να πορευόμαστε σε μια κοινή γραμμή, όπου τα όρια κανενός δεν καταπατούνται.
Κάθε είδους σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ των ανθρώπων – ερωτικής φύσεως, οικογενειακού δεσμού, φιλική ή επαγγελματική – έχει ανάγκη τα όρια. Δεν είναι συνήθως σαφές και αυτονόητο το τι σκεφτόμαστε, αισθανόμαστε ή επιθυμούμε. Ο μόνος τρόπος για να το γνωστοποιήσουμε στους άλλους είναι να το εκφράσουμε με λέξεις. Να οριοθετήσουμε τον εαυτό μας σε σχέση με τον κόσμο.
Ο φόβος της απόρριψης, της μοναξιάς, της εγκατάλειψης, κατακρημνίζει κάθε προσπάθεια αντίστασης σε όσα μας βλάπτουν. Ο τρόπος που μεγαλώσαμε παίζει επίσης σημαντικό ρόλο στο πώς διαχειριζόμαστε τα διαπροσωπικά όρια. Η εσωτερική ανασφάλεια και η αίσθηση ανεπάρκειας του εαυτού μπροστά στον κόσμο εντατικοποιεί την ανάγκη να δούμε το ποιοι είμαστε μέσα από τα μάτια των άλλων.
Για τη δημιουργία μιας στέρεης βάσης στις σχέσεις μας, έχει μεγάλη σημασία ο τρόπος με τον οποίο θέτουμε τα όριά μας. Οριοθετώ δεν σημαίνει επιβάλλω τα θέλω μου, σημαίνει πως καθιστώ σαφές αυτό που θέλω και αυτό που είμαι διατεθειμένος να προσφέρω χωρίς να υπερβώ τις δικές μου αξίες και πιστεύω και χωρίς να βλάψω τον εαυτό μου για χάρη κάποιου άλλου. Χρησιμοποιώντας τη διαπραγμάτευση ως μέσο, τα αντικρουόμενα όρια δύο ατόμων μπορούν να οδηγήσουν σε μια εποικοδομητική αντιπαράθεση.
Ποιοι είναι οι τύποι ορίων
Τα όρια εφαρμόζονται σε αρκετούς τομείς της ζωής μας.
Τα υλικά όρια καθορίζουν εάν δίνετε ή δανείζετε πράγματα, όπως τα χρήματά σας, το αυτοκίνητο, τα ρούχα, τα βιβλία, το φαγητό σας ή την οδοντόβουρτσα σας.
Τα σωματικά όρια αφορούν τον προσωπικό σας χώρο, την ιδιωτικότητα σας και το σώμα σας. Πότε και σε ποιον δίνετε μια χειραψία ή μια αγκαλιά; Πώς νιώθετε για την έντονη μουσική, τη γυμνή απεικόνιση ή όταν σας κλειδώνουν την πόρτα;
Τα γνωστικά όρια ισχύουν για τις σκέψεις, τις αξίες και τις απόψεις σας. Γίνεστε εύκολα υποτακτικοί; Γνωρίζετε τι πιστεύετε και πώς μπορείτε να μείνετε σταθεροί στις απόψεις σας; Μπορείτε να ακούσετε με ανοιχτό μυαλό τη γνώμη κάποιου άλλου χωρίς να γίνετε αυστηροί; Αν γίνεστε ιδιαίτερα συναισθηματικοί, αντιδραστικοί ή αμυντικοί, μπορεί να έχετε ασθενή συναισθηματικά όρια.
Τα συναισθηματικά όρια διακρίνουν τον διαχωρισμό των συναισθημάτων σας και της ευθύνης σας γι’ αυτά, από κάποιου άλλου. Είναι σαν μια φανταστική γραμμή ή ένα πεδίο δύναμης που χωρίζει εσάς από τους άλλους. Τα υγιή όρια, σάς αποτρέπουν από το να δίνετε συμβουλές, να κατηγορείτε τους άλλους ή τον εαυτό σας. Σας προστατεύουν από το να αισθάνεστε ένοχοι για τα αρνητικά συναισθήματα ή τα προβλήματα κάποιου άλλου και από το να παίρνετε προσωπικά τα σχόλια των άλλων. Η αυξημένη αντιδραστικότητα υποδηλώνει αδύναμα συναισθηματικά όρια. Τα υγιή συναισθηματικά όρια απαιτούν σαφή εσωτερικά όρια:να γνωρίζετε τα συναισθήματά σας και τις ευθύνες σας απέναντι στον εαυτό σας και τους άλλους.
Τα σεξουαλικά όρια προστατεύουν το επίπεδο άνεσής σας με τη σεξουαλική επαφή και τη δραστηριότητα του σεξ: που, πότε και με ποιον κάνετε σεξ.
Τα πνευματικά όρια σχετίζονται με τις πεποιθήσεις και τις εμπειρίες σας σε σχέση με τον Θεό ή με μια ανώτερη δύναμη.
Οι γονείς και οι δάσκαλοι είναι σημαντικό να οριοθετούν σωστά ένα παιδί, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στην αιτιολογία του όχι και να μη χρησιμοποιούν τη «δύναμή τους και εξουσία» στο παιδί χωρίς να λαμβάνουν σοβαρά υπόψην τους τα αιτήματά του, ώστε απλώς να δείξουν την υπεροχή τους, γιατί αυτό φέρει αντίθετα αποτελέσματα – δημιουργώντας έναν επαναστατικό έφηβο χωρίς αιτία ή ένα άτομο ενήλικο που δε μπορει να διεκδικήσει τίποτα για τον εαυτό του, αφού υποσυνείδητα έχει μάθει πως αυτό δεν έχει κανένα νόημα και πάλι ένα όχι θα εισπράξει.
Οι περισσότεροι από εσάς θα έχετε ακούσει τη φράση « μην κάνεις στους άλλους, αυτό που δε θέλεις να σου κάνουν», «η ελευθερία κάποιου σταματάει εκεί που ξεκινάει η ελευθερία του άλλου» και το «διαφωνώ με αυτά που λες, αλλά θα υπερασπίζομαι για πάντα το δικαίωμά σου να τα λες». Είναι φράσεις που μαθαίνουν στον άνθρωπο τα όρια τα δικά του και των άλλων και πώς θα πρέπει να συμπεριφερθεί ο κάθε ένας από εμάς σε κάθε είδους σχέσεις. Όταν λοιπόν αυτά καταπατούνται μόνο αρνητικές συνέπειες μπορούμε να έχουμε και αυτό δεν εξυπηρετεί κανέναν, ούτε τον εαυτό μας, ούτε το συνομιλητή μας, συνεργάτη μας, σύντροφό μας, εργοδότη μας, το παιδί μας κλπ. Εκεί η σύγκρουση είναι απαραίτητη και το όχι ηχηρό, ώστε να επαναφέρουμε την ισορροπία εσωτερική και εξωτερική. Η ισορροπία είναι πάντα το ζητούμενο και το υγιές, ώστε οποιαδήποτε σχέση στη ζωή μας να φέρει θετικά αποτελέσματα σε μας και τους γύρω μας.
Φλώρα Μυρσαλιώτου
Μέντορας Ψυχολόγος Καποδιστριακού Πανεπιστημίου
MA/Med/PSGRT/BA
e-mail: flora.myrsaliotou@gmail.com
tel: 00306948642842
